WSKAZÓWKI DLA NAUCZYCIELI DOTYCZĄCE PRACY Z DZIECKIEM Z DYSFUNKCJĄ RUCHU.
Wstęp
Ucząc dzieci niepełnosprawne ruchowo, szkoła musi nie tylko stworzyć udogodnienia techniczne, ale też dostosować metody i tempo nauki do specyficznych właściwości rozwoju poznawczego i fizycznego takich dzieci. Niezbędne też jest wytworzenie pozytywnego klimatu wychowawczego, w którym wzajemne kontakty posłużą wszystkim: dzieciom niepełnosprawnym, zdrowym, ich rodzicom i kadrze nauczycielskiej.
Praca z dzieckiem niepełnosprawnym ruchowo wymaga daleko idącej indywidualizacji oraz maksymalnego uwzględnienia trudności i ograniczeń, które niesie ze sobą niepełnosprawność. Z drugiej strony należy stwarzać warunki do wydobycia i uaktywnienia wszystkich mocnych stron rozwoju dziecka. Dlatego też należy przestrzegać kilku podstawowych zasad usprawniania psychoruchowego.
- Dobre rozpoznanie i zrozumienie potrzeb dziecka, organizowanie optymalnych warunków jego nauki.
- Jednoczesne obejmowanie usprawnianiem wszystkich opóźnionych funkcji, co jest koniecznym warunkiem pełnego rozwoju dziecka. Realizacja tej zasady odbywa się w szkole przy ścisłej współpracy nauczycieli, rehabilitanta, psychologa, logopedy.
- Stopniowanie trudności tak, aby nie stawiać przed dzieckiem zadań przekraczających jego możliwości oraz wychodzić od zadań prostych, sukcesywnie zwiększając ich stopień trudności.
- Systematyczność w pracy z dzieckiem pozwalająca na utrwalenie nabywanych umiejętności i wyrabiania nawyku ćwiczenia.
- Pozytywne motywowanie ucznia – podkreślanie jego dokonań i okazywanie radości nawet z niewielkich osiągnięć.
W pracy z dzieckiem nie należy zapominać o ich sferze emocjonalnej. Mogą w niej wystąpić zaburzenia o różnej etiologii np. związane z uszkodzeniem układu nerwowego, czy przebytymi przykrymi doświadczeniami i przeżyciami. Na przykład, już we wczesnym dzieciństwie, konieczność często wielokrotnych hospitalizacji i rozstania się z rodziną, zaburza poczucie bezpieczeństwa i sprzyja kształtowaniu się postawy lękowej wobec otoczenia. Zmniejsza to tolerancję na stres. Ograniczenia ruchowe mogą utrudniać, szczególnie u dzieci starszych, realizację wielu potrzeb, co rodzi frustrację, pogarsza nastrój i samopoczucie, obniża samoocenę itp.
Warto też pamiętać, że na zachowanie dziecka wpływają postawy rodziców i osób dla niego znaczących, a więc m.in. nauczycieli. Rodzice i nauczyciele nadopiekuńczy, chroniący, wyręczający we wszystkim dziecko, hamują jego inicjatywę, samodzielność, uczą rezygnacji z wysiłku, pogłębiają jego stan uzależnienia. Natomiast postawy nadmiernie wymagające kształtują zachowania pasywne lub agresywne, zmniejszają poczucie własnej wartości.
SZCZEGÓŁOWE WSKAZÓWKI DO PRACY Z DZIEĆMI Z DYSFUNKCJĄ RUCHU.
- Poznaj specyfikę choroby, jej objawy, sposób leczenia, informacje o przyjmowanych lekach . Przeprowadź wywiad z rodzicami, poczytaj odpowiednią literaturę.
- Uważnie obserwuj dziecko, wyciągaj wnioski.
- Stosuj szeroko rozumianą indywidualizację metod i form pracy.
- Bezwzględnie uwzględnij ograniczone możliwości motoryczne i wolniejsze tempo pracy.
- Stale mobilizuj dziecko do wysiłku, ale nie obciążaj go nadmiernie pracą.
- Jak najczęściej dostrzegaj wysiłek i trud dziecka wkładany w przygotowanie zajęć, doceniaj postępy w jego umiejętnościach.
- Aktywizuj dziecko podczas zajęć.
- Unikaj nadmiernego napięcia emocjonalnego.
- Pobudzaj inicjatywę i wykorzystuj naturalne zainteresowania dziecka.
- Twórz sytuacje do pełnienia roli w grupie rówieśniczej.
- Umożliwiaj zdobywanie nowych doświadczeń społecznych.
- Zdecydowanie zapobiegaj krzywdzącym, uszczypliwym uwagom rówieśników wobec niepełnosprawnego kolegi (jeśli takie się pojawią).
- Unikaj nadopiekuńczości, dodawaj odwagi.
- Nie pozbawiaj pomocy, ale stopniowo ja ograniczaj.
- Uprzedzaj o trudnościach, które dziecko może napotkać w swojej pracy; nie będą one czynnikiem wprowadzającym niepotrzebne frustracje. Dobieraj łatwiejsze zadania, kiedy dziecko jest w gorszej formie, a zwiększaj stopień trudności zawsze wtedy, kiedy jest szansa, że może je pokonać.
- Dbaj o to, żeby każdy etap pracy lub zabawy zakończony był choćby drobnym sukcesem.
- Zawsze pamiętaj o współpracy z rodzicami dziecka.
- Jeżeli masz możliwość porozmawiaj ze specjalistami opiekującymi się dzieckiem, (szczególnie rehabilitantem ruchowym), poproś o porady.
- Konsultuj się w sprawie dziecka z innymi uczącymi go nauczycielami.
SZCZEGÓŁOWE PROPOZYCJE ĆWICZEŃ USPRAWNIAJĄCO-ROZWIJAJĄCYCH DLA DZIECI Z DYSFUNKCJĄ RUCHU.
A. Ćwiczenia dużych grup mięśniowych – stopniowe przechodzenie do ruchów bardziej precyzyjnych i kontrolowanych.
- Kreślenie dużych płynnych linii, wykonywanych całą ręką i ramieniem:
naśladowanie ruchów potrzebnych do:- malowania ścian
- łapania baniek mydlanych
- zrywania owoców
- Kreślenie w powietrzu: fale morskie, lot ptaków, wiatr kolorowanie dużych powierzchni: drzewo, jezioro, chmury kolorowanie układów pasowych: tęcza, dywan obwodzenie dużych konturów figur geometrycznych, zwierząt, postaci z bajek, itp.
- Ćwiczenia grafomotoryczne H. Tymichowej.
- „Wzory i obrazki” M. Frostig – program rozwijający percepcję wzrokową.
- Metoda „Dobrego startu” M. Bogdanowicz: rysowanie, pisanie na piasku, ryżu, pisakiem po folii.
- Ugniatanie różnego rodzaju materiałów: pluszaki, zabawki gumowe, pociskanie balonika, wyciskanie wilgotnej gąbki.
- Układanie dużych puzzli: obrazki, litery, wyrazy oraz puzzle matematyczne.
- Układanie klocków większego formatu: według wzoru, dowolnie.
- Kropkowanie rysunków od lewej do prawej strony
- Wycinanie i wydzieranie papieru według możliwości dzieci.
- Rysowanie wierszyków np.
„Bałwanek”
Nasz bałwanek, śmieszny panek,
Zrobię kulę, zrobię dwie,
Skleję i trzymają się.
Trzecia kula, oto głowa
I figurka już gotowa!
B. Kształcenie kontroli wykonywanych ruchów.
(Można wspomagać ruch dziecka poprzez prowadzenie jego ręki).
- Rysowanie i pisanie kredą po tablicy.
- Dopasowywanie kształtu klocków do wzoru np. foremki na ciasteczka, parking samochodowy, litery i cyfry z pianki, zwierzęta z pianki.
- Obrysowywanie większych figur geometrycznych, zwierząt, liter, cyfr drewnianych, plastikowych, z pianki.
- Malowanie wacikiem – dowolne i w ograniczonym polu.
- Pieczątkowanie dowolne i według wzoru.
- Łączenie linami punktów.
- Rysowanie i pisanie po śladzie.
- Dokończenie obrazków według własnej inicjatywy.
- „Wyszywanki bez igły” – kształcenie ruchów docelowych.
Bibliografia
1. Baran J. Terapia zabawą czyli usprawnianie psychoruchowe dziecka z zespołem mózgowego porażenia dziecięcego. W-wa : Centralny Ośrodek Metodyczny Poradnictwa Wychowawczo-Zawodowego M.O.i W, 1991.
2. Bogdanowicz M., Ćwiczenia Hany Tymichowej usprawniające technikę rysowania
i pisania. Gdańsk: Wydawnictwo „Topos” 1991.
3. Chojnacka-Szwłowska G., Sprawność umysłowa dzieci i młodzieży z zaburzeniami motorycznymi[rozprawa habilitacyjna]. Gdańsk: Akademia Medyczna, 1987.
4. Frostig M., Horne D., Wzory i obrazki. Program rozwijający percepcję wzrokową.
W-wa: Polskie Towarzystwo Psychologiczne, 1986.
5. Gołyszny L. D., Raz, dwa, trzy… policz ty. Zeszyt ćwiczeń do matematyki.
Goleszów: Wydawnictwo „Innowacje” 1992.
6. Janeczko R. [red.], Kształcenie dzieci w zakładach leczniczych [praca zbiorowa].
W-wa: WSiP, 1991.
7. Pietniun M., Smyk Gdańsk: Wydawnictwo M. Rożak „Andromeda” 1992.
8. Potapczuk-Chojecka E. Królestwo Labiryntu. W-wa: DRUKPOL 1993.
9. Socha R ., Łańcuch pocieszenia w Polityka nr 47, 22 listopada 1997.
opracowała: Joanna Wasilewska – psycholog
