LEWORĘCZNOŚĆ
Stronność (prawo- lub leworęczność) jest ściśle powiązana z podziałem funkcji pomiędzy prawą i lewą półkulą mózgu. Lewo i praworęczni posiadają różne zdolności postrzegania świata zewnętrznego i na różny sposób przetwarzają i wyrażają swoje wrażenia.
Leworęczność wiąże się z silniej rozwiniętą półkulą prawą, która odpowiada za takie umiejętności jak:
- zdolności przestrzenne, konstrukcyjno – mechaniczne,
- szersza perspektywa, wyobraźnia plastyczna,
- uzdolnienia muzyczne,
- zdolności matematyczne,
- w prawej półkuli bardziej zaakcentowane są intuicja, uczucia, ekspresyjność, fantazja.
Słynne osoby leworęczne z dziedziny:
sztuki: Leonardo da Vinci, Michał Anioł, Peter Paul Rubens, Henri de Toulouse-Lautrec, Pablo Picasso,
muzyki: Karl Philipp Emanuel Bach, Ludwig van Beethoven, Nicolo Paganini, Robert Schumann, Jimi Hendrix, Paul McCartney, Bob Dylan;
filmu: Charlie Chaplin, Greta Garbo, Rex Harrison, Shirley McLaine, Marilyn Monroe, Robert Redford;
nauki i kultury: Hans Christian Andersen, Lewis Caroll, Benjamin Franklin, Friedrich Nitzche, Iwan Pawłow, Albert Einstein;
sportu: Diego Maradona, Martina Navratilova, Pele, Joerg Rosskopf;
polityki: Napoleon Bonaparte, George Bush, Gajusz Juliusz Cezar, Bill Clinton, Gerald Ford, Aleksander Wileki, Franz Josef Strauss, Harry Truman, królowa Elżbieta II.
Żyjemy jednak w kulturze/społeczeństwie praworęcznych. Osoby leworęczne napotykać mogą szereg trudności związanych z odwrotnym sposobem trzymania narzędzi takich jak np.: pióro, nożyczki, temperówka, linijka, korkociąg, otwieracz do puszek, kosiarka, sierp, nożyk do ziemniaków, łyżka wazowa, budka telefoniczna, klamki drzwi, scyzoryk, bumerang, aparat fotograficzny, przyrządy do robótek ręcznych, broń, a co za tym idzie napotykają utrudnienia/ograniczenia w:
- grze na instrumentach (gitara, skrzypce),
- zachowaniach zwyczajowych (krojenie nożem i widelcem, witanie prawą ręką),
- wyborze zawodu (przyrządy dentystyczne, narzędzia chirurgiczne, maszyny).
Także nasze pismo jest pismem osób praworęcznych. Dziecko leworęczne może napotykać trudności w nauce.
- pisania: tendencja do pisania od prawej do lewej, pismo zwierciadlane, zamazywanie pisanego tekstu, kłopoty w pisaniu piórem,
- czytania: przestawianie liter, przekręcanie słów, wolniejsze tempo czytania.
Lateralizacja lewostronna jest naturalnym przejawem stronności. W większości wypadków nie należy przestawiać dzieci leworęcznych na rękę prawą (w razie wątpliwości skonsultować z psychologiem). Takie postępowanie może nieść za sobą negatywne skutki : trudności w koncentracji, koordynacji ruchów, trudności w uczeniu na pamięć, kłopoty z czytaniem, pisaniem. Dziecko doświadcza kolejnych niepowodzeń, przeżywa lęk, zmniejsza się jego poczucie własnej wartości, narasta niechęć do nauki. Uczucia te manifestować się mogą przez jąkanie, obgryzanie paznokci, moczenie, bóle brzucha.
ZALECENIA DO PRACY Z DZIECKIEM LEWORĘCZNYM
Dziecko leworęczne powinno siedzieć w ławce na lewo od kolegi Światło powinno padać z przodu lub z prawej strony. Należy zwrócić uwagę na prawidłową pozycję dziecka, ułożenie ręki, dłoni, palców, zeszytu podczas pisania:
- krzesło ustawione lekko pod kątem w stosunku do biurka (odwrócone w prawą stronę),
- podczas pisania obie stopy oparte o podłogę; plecy wyprostowane,
- przedramię oparte na biurku, ręka prosta w nadgarstku,
- zeszyt – w pewnej odległości od dolnej krawędzi stołu (umożliwia oparcie całego przedramienia), nieco na lewo od osi ciała;
- odwrócony pod kątem do krawędzi („lepiej mieć krzywy zeszyt niż kręgosłup”);
- lewy róg zeszytu skierowany ku górze, prawy – na dół (dziecko prawooczne – małe odwrócenie, dziecko jest lewooczne – zeszyt ustawiony prawie pionowo) – takie ułożenie umożliwia pisanie w sposób ciągły, niezamazywanie tekstu, kontrolę wzrokową;
- palce poniżej linii pisania – tak, aby dziecko nie zasłaniało sobie tego, co pisze,
- koniec pióra skierowany ku lewemu ramieniu lub między łokciem a ramieniem,
- układ palców na piórze (taki jak u praworęcznych) – trzy palce trzymają ołówek w odległości 2 cm od czubka ołówka,
- druga ręka przytrzymuje zeszyt,
- ważne jest, by dziecko nie wkładało zbyt wiele siły w nacisk na pióro,
Korzystne jest stosowanie nasadki, zaleca się pisanie ołówkiem ewentualnie długopisem – pisanie piórem nastręcza więcej trudności (szczególnie w początkowej fazie nauki pisania).
Konieczne jest:
- utrwalenie prawidłowego kierunku pisania (od lewej do prawej), kreślenie linii pionowych (z góry do dołu), poziomych (z lewej do prawej), kół (przeciwnie do ruchu wskazówek zegara), pisanie liter;
- kształtowanie umiejętności kontrolowania i regulowania napięcia mięśniowego ręki podczas pisania (nacisk nie powinien być zbyt mocny (gruba linia), ani zbyt słaby (linia ledwo widoczna); dziecko powinno samo umieć rozluźniać mięśnie dłoni, gdy odczuwa ból (poprzez „strzepywanie”, masowanie lewej dłoni prawą ręką);
- usprawnianie motoryki małej, sprawności grafomotorycznej ręki lewej, koordynacji wzrokowo-ruchowej, (wszelkie czynności manualne: np.: lepienie z plasteliny, wycinanie nożyczkami oraz ćwiczenia graficzne: „szlaczki” litero-podobne, obrysowywanie konturów itd.);
- utrwalanie orientacji w schemacie ciała i przestrzeni (prawa/lewa strona, góra/dół, przed/za itd.).
Ważne jest pozytywne nastawienie (akceptacja) rodzica, nauczyciela do leworęczności dziecka.
Literatura:
M.Bogdanowicz (1992) „Leworęczność u dzieci”, Warszawa, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne
R.W.Meyer (1995) „Poradnik dla leworęcznych”, Agencja Wydawnicza INTERSTER S.A.
Opracowanie: mgr Aneta Parczyńska – psycholog, PPP2 w Gdyni
