ODPRĘŻENIE, WYCISZENIE, KONCENTRACJA
dla dzieci w młodszym wieku szkolnym
Dziecko idąc do szkoły doświadcza wielu nowych sytuacji. Źródłem stresu może być dla niego szkoła (spokojne siedzenie – zwłaszcza dla dziecka ruchliwego, natłok obowiązków, lęk przed oceną czy sprawieniem zawodu rodzicom), kontakty z rówieśnikami.
W tym okresie bardzo ważne jest poświęcanie dziecku uwagi, wspólne spędzanie czasu na zabawach, i rozmowie.
W kontakcie z dzieckiem nie do przecenienia jest chwalenie, podkreślanie sukcesów (nic bardziej nie motywuje do dalszych starań!), wspieranie. Należy poważnie traktować problemy dziecka, uznawać za równie ważne jak problemy dorosłych. Dziecko powinno czuć, że rodzic jest jego sprzymierzeńcem i obrońcą w trudnych sytuacjach.
Budowaniu poczucia bezpieczeństwa, które jest niezbędne dla odprężenia sprzyja ustalenie wspólnie z dzieckiem rytmu dnia (dziecko gubi się w swobodzie, która staje się chaosem). Ważne są stałe pory posiłków, odrabiania lekcji, udania się na spoczynek oraz ustalenie obowiązków dziecka.
Należy zagwarantować dziecku odpowiednią ilość ruchu. Pozwala on wyładować energię dziecka po całym dniu spędzonym w szkole (relaks oznacza doprowadzenie organizmu do równowagi).
Dziecko powinno mieć także czas „wolny” – do własnej dyspozycji, kiedy to nie należy mu przeszkadzać i angażować w inne zajęcia.
Jednym z niezmiennych punktów dnia może być wieczorna rozmowa o minionym dniu (miłych i trudnych wydarzeniach). Jest to moment na podzielenie się wrażeniami, pozbycie się trosk. Także rodzic może opowiedzieć o swoim dniu, wspomnieć problemy, które napotykał, będąc w wieku dziecka – buduje to wzajemne zaufanie, zrozumienie. Ważne jest zakończenie rozmowy w miłym nastroju, skupienie uwagi na miłych wydarzenia (związane z różnymi dziedzinami życia: szkoła, rodzina, koledzy z podwórka).
Ćwiczenia koncentracji uwagi, zabawy wyciszające
- Odliczanie minuty. Rodzic leży razem z dzieckiem. Na dany sygnał dziecko odlicza minutę (odlicza do 60 – tyle ile jest w minucie sekund), gdy skończy – podnosi rękę.
- Siłowanie na wzrok – kto dłużej wytrzyma bez mrugnięcia powiekami.
- „Pomidor” – rodzic rozśmiesza dziecko (tylko słownie lub gestami, bez dotykania), dziecko w odpowiedzi może mówić tylko jedno słowo „pomidor”, dziecko przegrywa, gdy się roześmieje (można liczyć czas i porównywać kto wytrzymał dłużej).
- Na podłodze stawiamy kręgiel (pustą plastykową butelkę). Dziecko staje przed nim i kolejno dotyka go delikatnie czubkiem nosa, brodą, brzuchem, kolanem, dużym palcem (zależnie od możliwości dziecka). Kręgiel nie może się przewrócić.
- Mówimy „to jest moja głowa” i wskazujemy równocześnie na nogi. Dziecko wskazuje głowę i mówi: „to jest moja prawa dłoń”, rodzic wskazuje prawą dłoń i wymienia inną część ciała itd. (warunkiem jest dobra orientacja dziecka w schemacie ciała).
- Dziecko siedzi z zawiązanymi oczami i udaje pająka. Wokół rzucamy kapsle. Dziecko wsłuchuje się, ma zgadnąć ręką, z której strony zdobycz wpadła w jego sieć. Następnie szuka po omacku tej zdobyczy.
- „Lustro” dziecko staje naprzeciwko rodzica. Rodzic wykonuje pewne ruchy (kuca, podnosi nogę, rękę, robi „miny”). Dziecko naśladuje ruchy rodzica.
- Zawiązuje my dziecku oczy i dmuchamy z różnych stron, w różne miejsca na ciele dziecka. Zadaniem dziecka jest wskazać, gdzie czuje podmuch.
- Dziecko siedzi na krześle. „Wyobraź sobie, ze jest przed Tobą lina niewidzialna dla wszystkich innych. Chwyć ją i powolutku podciągnij się do góry… wyżej i wyżej …aż na koniec będziesz stał z wyciągniętymi do góry rękami na palcach. Przeciągnij się … a teraz z powrotem wracamy po linie”.
- Dziecko stoi, stopy blisko siebie. Naśladuje tykanie zegara – wychylając się w lewo i w prawo.
- Dziecko wyobraża sobie, że jest balonem. Najpierw malutkim (siedzi skulone). Potem dziecko nadmuchuje swój balon (z każdym wdechem bardziej się prostuje, aż na koniec staje się balonem z wyprostowanymi ramionami). Wypuszczamy powietrze z balona – dziecko „kurczy się”, wydając dźwięk „szszsz”.
- Dziecko wychodzi z pomieszczenia, rodzic chowa jakiś przedmiot. Dziecko wraca i ma za zadanie go odnaleźć. Rodzic udziela wskazówek (podobnie jak w „ciepło-zimno) nucąc „hmmm” (głośno – gdy dziecko jest blisko przedmiotu, cicho – gdy się oddala).
- Dziecko ma zawiązane oczy, rodzic przemieszcza się wydając przy tym dźwięk (wypowiada określone słowo, gra na instrumencie). Dziecko podąża za rodzicem.
Ćwiczenia oddechowe
- Dziecko leży na plecach, trzyma ręce na brzuchu obserwuje jak się ręce i brzuch unoszą podczas wdechu (brzuszek staje się gruby, jakby dużo zjadł), opadają podczas wydechu.
- Dziecko siada w siadzie skrzyżnym i unosi ręce jak najwyżej nad głowę (dłonie splecione), wdycha przy tym powietrze przez nos. Następnie wypuszcza powietrze ustami, opuszczając skokowo ręce ku podłodze i naśladując odgłosy wydawane przez pociąg „szu-szu-szu…”.
- Dziecko kładzie się na boku i wyciąga ręce nad głowę. Podczas nabieranie powietrza unosi ku górze swobodną rękę, podczas wydmuchiwania – opuszcza ją.
- „Indiański okrzyk”. „Stań prosto, otwórz usta i nabierz głęboko powietrza, wydając przy tym niemy okrzyk. Jest bardzo ważne, by nikt nie usłyszał tego okrzyku (opowiadamy tu historyjkę o Indianach, którzy w ten sposób przygotowują się do walki/na polowanie) „Musisz włożyć w ten okrzyk całą swoją siłę, rozłóż szeroko ramiona na boki”.
- Dziecko staje na podłodze, spokojnie wdycha i wydycha powietrze, unosi ręce przed siebie na wysokość barków. „Zamknij oczy i skoncentruj się na brzuchu, zbierz w nim całą swoją siłę. Policz po cichu wolno od czterech do zera. Przy zerze rozłóż ręce szeroko na boki i krzyknij „ha!”
- „Ptak”. Dziecko stoi w rozkroku, ręce na wysokości barków. Przy wdechu dziecko prostuje się, rozpościera ręce na bok, przy wydechu – przenosi ręce do przodu, plecy zaokrąglone (naśladuje lot ptaka).
- „Żabka” – ruchy rąk jak przy pływaniu żabką, ręce do przodu – wydech, ręce na boki i do tyłu – wdech.
- „Malowanie oddechem”. „Możesz malować swoim oddechem, pomyśl, co chciałbyś na malować?… wyobraź sobie, że powietrze, które wydychasz, to kolorowy laser. Możesz zdecydować, czy ten laser będzie gruby, czy cienki. Wyobraź sobie, że przy każdym wydechu przez Twoje usta wydostaje się kolorowe powietrze. Możesz malować teraz przy pomocy ruchu głowy”.
- Dziecko bierze głęboki wdech – na wydechu śpiewa zwrotkę ulubionej piosenki.
- Oddech wzmocnić można prze proste zabawy takie jak: puszczanie baniek, dmuchanie na wiatraczek (kto dłużej), nadmuchiwanie balona, przedmuchiwanie na drugą stronę stołu kawałeczka kartki, piłki pingpongowej.
Masażyki.
Dziecko kładzie się na brzuchu, rodzic wykonuje na plecach dziecka odpowiednie ruchy np.:
- „Kropka, kropka, kreska, kreska, oto portret mego pieska” (wierszyki – masażyki znaleźć można książce „Rymowanki, kołysanki, przytulanki” opracowanej przez M.Bogdanowicz, Wydawnictwo Fokus, Gdańsk 2002);
- Rodzic opowiada, jak robi się pizzę (ciasto, jak myje się samochód, itd.), naśladując poszczególne czynności odpowiednimi ruchami wykonywanymi na plecach dziecka;
- Rodzic rysuje na plecach dziecka figury geometryczne, pojedyncze litery, cale wyrazy – dziecko zgaduje.
Podróż do krainy fantazji (opowiadania relaksujące)
Obejmuje trzy etapy
- Odprężające wprowadzenie
„Połóż się/usiądź wygodnie, skoncentruj się / pomyśl o swoim oddechu, usłysz jak spokojnie oddychasz, tak spokojnie jak byś za chwilę miał zasnąć”. - Wyobrażenia
- „Wyobraź sobie, że jesteś na plaży. Leżysz na ciepłym pisaku i wypoczywasz. Czy czujesz, jak przyjemnie piasek grzeje Twoje plecy? … Posłuchaj, jak szumią fale, … popatrz na mewy które latają nad wodą… policz, ile ich jest? … może któraś usiądzie na piasku, co robi ta mewa?” (po przebudzeniu można porozmawiać z dzieckiem, co widziało, ile było mew, co robiły).
- „Dzisiaj wybierzemy się na wędrówkę po lesie. Najpierw musimy przejść między polami, na których rośnie zborze, słyszysz jak się kołyszą na wietrze? … rozejrzyj się dokoła, co jeszcze widzisz …. musimy też przejść przez strumyk, czujesz jak woda obmywa Twoje stopy?” i kolejno prowadzimy dziecko drogą przez las np. do polany w lesie, możemy spotykać po drodze jakieś zwierzęta …
- Podczas podróży do krainy fantazji możemy zwiedzać najróżniejsze miejsca, mogą to być miejsca, które zwiedziliśmy w wakacje (związane z przyjemnymi wspomnieniami), może dziecko samo wybierze, gdzie chciałoby się udać
- Powrót – po podróży w krainę fantazji dziecko wraca do rzeczywistości
np.: „obraz się rozmywa i oddala, czujesz łóżko, na którym leżysz / krzesło na którym siedzisz, oddychasz spokojnie i głęboko, powoli otwierasz oczy, rozglądasz się dokoła, przeciągasz, jak kot który dopiero co się obudził” jeśli wybraliśmy się na „wędrówkę”, to należy z niej wrócić tą samą drogą, którą przechodziliśmy np.: z plany wracamy leśną drogą, przez strumyk, następnie pola).
Opracowała: mgr Aneta Parczyńska, Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr 2 w Gdyni
Na podstawie:
Teusen G. „Relaks twojego dziecka. Poradnik dla młodych rodziców”, Wydawnictwo MARBA CROWN LTD, Warszawa 1998
Rucker-Vennemann U. „Zabawy odprężające dla dzieci. Pomysły, zabawy i ćwiczenia na każdy dzień”, Wydawnictwo Jedność, Kielce 2003
oraz materiałów ze szkoleń.
